5 November 1530 is in geschiedenisboekjes bekend als “Sint-Felix quade saterdach”. In een fatale vloed verdronken vele dorpen in Zuidwest-Nederland. Vanaf die dag zag de landkaart van Zeeland er anders uit. Het was meer zee geworden dan land. Vanaf 1598 vond er een herdijking plaats en ontstond de Oud-Noord-Bevelanderpolder. In deze polder werd het dorp Colijnsplaat gesticht; een pioniersnederzetting. Halverwege de 17e eeuw vestigde ook de Heijstekfamilie zich in het dorp dat in die tijd een oase van rust en stilte was waar hard werd gewerkt en veel kinderen verwekt.
In de 19e eeuw woonden Mattheus Heijstek en Janna van Haver op Colijnsplaat. Samen kregen zij dertien kinderen. Slechts twee van hun nakomelingen bereikten de leeftijd der volwassenen. Verdriet was schering en inslag in dit gezin.
Geluk en verdriet volgen elkaar op
Pieter van Haver en Cornelia Bouterse woonden op Colijnsplaat en kregen in 1809 een dochter die werd gedoopt onder de naam Janna.
In hetzelfde dorp werd een jaar later Mattheus Heijstek geboren. Hij was de oudste zoon geboren in het huwelijk van Willem Heijstek en Maria Knuijt en behoorde tot de zesde generatie Heijstekken op Colijnsplaat.
Beide kinderen groeiden op Colijnsplaat op en kregen op latere leeftijd een relatie. Janna raakte zwanger van Mattheus. Zij huwden elkander op de 4e juni 1831. Volgens de huwelijksakte was het beroep van Mattheus “arbeider” en dat van Janna “particuliere”.
Ruim twee maanden na de huwelijksvoltrekking werd dochter Maria geboren. Het zal een gelukkig moment zijn geweest in het leven van het jonge echtpaar. Helaas voor hun duurde dat geluk niet lang. Vierenvijftig dagen na haar geboorte overleed Maria.
Dertien kinderen; weinig geluk
Het duurde even voordat Janna weer zwanger werd. Op 23 juli 1833 werd zij moeder van dochter Cornelia. Het kind werd slechts twee maanden oud.
Op de vierde augustus 1835 kwam zoon Willem ter wereld. Ook hij bereikte maar een leeftijd van twee maanden.
In 1836 en in 1838 werden twee kinderen doodgeboren. Ondanks dat zij levenloos ter wereld kwamen, werden ze wel met een voornaam in het Register van Levenloos geborenen ingeschreven. Hun namen waren Pieteren Cornelia.
Het is 24 april 1839 als Janna bevalt van een dochter dat ze met liefde de naam Cornelia geeft. Gelukkig voor de ouders wordt dit kind ouder dan twee maanden. Wel houdt dat geluk in 1839 op. Cornelia is dan acht jaar en overlijdt op de 22 maart 1848.
Ook 1842, 1844 en 1845 zijn dramatische jaren. In die jaren komen er doodgeboren kinderen ter wereld. Aan deze kinderen werd geen voornaam meer toegekend.
Maria Heijstek is het elfde kind en wordt op 9 januari 1847 geboren. Zij bereikt een mooie leeftijd. In 1928 overlijdt zij in de plaats Sheboygan (WI) in de USA en is dan 81 jaar. In 1871 was zij getrouwd met Pieter van Stelle.
De zoon die op de 14e november 1848 wordt geboren is Pieter. Hij wordt 70 jaar en overlijdt in 1919 in de Haarlemmermeer. In 1871 trouwde Pieter met Maria Heijstek. Een verre nicht van hem.
Ook de laatste twee kinderen van Janna komen levenloos ter wereld in 1851 en in 1854.
Lage levensverwachting
De zuigelingensterfte in Nederland was gedurende de 19e eeuw zeer hoog, vooral in de provincies Zuid-Holland en Zeeland en in delen van Noord-Brabant. In Zeeland overleed in het midden van de 19e eeuw meer dan een vierde deel van de zuigelingen voor dat hun eerste levensjaar was bereikt.
Infectieziekten hadden vaak een fatale afloop. Hoewel Nederland tot in de 19e eeuw werd geteisterd door ernstige epidemieën van cholera, pokken, dysenterie (ook wel rode loop genoemd) en zelfs malaria, is het niet aannemelijk dat het gezin Heijstek-Van Haver tijdens een van de epidemieën is getroffen. Dan zouden meer kinderen binnen een korte periode zijn overleden, daar was geen sprake van. In het algemeen was het wel dat armoede één van de oorzaken van kindersterfte was. Wellicht gaat dat ook voor deze familie op.
Bekend is dat in Zeeland in die tijd door de vrouwen weinig borstvoeding werd gegeven. De zuigelingensterfte was hoger en het vruchtbaarheidscijfer van de vrouwen navenant hoog. Met dertien kinderen in een periode van 23 jaar kon een hoge huwelijksvruchtbaarheid van Johanna Heijstek- Van Haver niet worden ontzegd. Mogelijk was zij een van de moeders die snel stopten met het geven van borstvoeding. De kinderen missen dan veel waardevolle voedingsstoffen die ze anders van de moeder hadden ontvangen.
Het is duidelijk geworden. Voor Janna Heijstek geboren Van Haver, was tragedie onlosmakelijk aan haar leven verbonden. Op de veertiende juli 1864 sluit zij op Colijnsplaat voor de laatste keer haar ogen. Janna werd 55 jaar.
Haar echtgenoot Mattheus trouwt twee jaar later met de weduwe Catharina Koster. Hij overlijdt op 18 januari 1877 en is dan 66 jaar.
Opmerkingen
Het register met de geboorteakte van Mattheus Heijstek is helaas tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.
Op geen van de aktes is de handtekening van Mattheus terug te vinden. Hij verklaarde aan de dienstdoende ambtenaar consequent dat hij niet kon schrijven en lezen.
Lees ook: